Διαχείριση ορολογίας

Μια απ' τις σημαντικότερες διαδικασίες ενός μεταφραστικού έργου είναι η εύρεση ισοδυνάμων των εξειδικευμένων όρων στη γλώσσα-στόχο. Θεματικά πεδία, όπως η πληροφορική, οι κατασκευές, η νομική και η ιατρική περιλαμβάνουν σημαντικούς όγκους ειδικής ορολογίας. Εκτός αυτού, πολλοί πελάτες προτιμούν να χρησιμοποιούν τη δική τους ενδοεπιχειρησιακή ορολογία. Η αναζήτηση των απαιτούμενων όρων για οποιαδήποτε μετάφραση αποτελεί μια χρονοβόρα διαδικασία. Ένα σύστημα διαχείρισης της ορολογίας μπορεί να βοηθήσει με διάφορους τρόπους το μεταφραστή, σε ποικίλες ορολογικές διαδικασίες, όπως είναι η αποθήκευση, η ανάκτηση και η ενημέρωση των λημμάτων. Η χρήση ενός συστήματος διαχείρισης ορολογίας εξασφαλίζει μεγαλύτερη συνέπεια στην ορολογία, το οποίο όχι μόνο καθιστά την τεκμηρίωση πιο ευανάγνωστη και κατανοητή, αλλά αποτρέπει και προβλήματα επικοινωνιακής φύσεως (πηγή: Bowker 2002). 

Σήμερα, όλα τα συστήματα διαχείρισης μεταφραστικών μνημών περιλαμβάνουν ενσωματωμένα εργαλεία διαχείρισης της ορολογίας, κάποια απ' τα οποία διατίθενται κι ως ανεξάρτητες, αυτοτελείς εφαρμογές. Πάντως, τα εργαλεία αυτά διαφέρουν πολύ, τόσο όσον αφορά τον όγκο των πληροφοριών που μπορούν ν' αποθηκευτούν στα λήμματα όσο και στις υποκείμενες αντιλήψεις περί ορολογικής εργασίας γενικότερα. Μερικά παραδείγματα από εμπορικά συστήματα διαχείρισης μεταφραστικών μνημών (Μ.Μ.) ίσως να τονίσουν αυτές τις διαφορές.

Aνάκτηση ορολογίας

Τα συστήματα διαχείρισης ορολογίας που είναι ενσωματωμένα στα συστήματα διαχείρισης μεταφραστικών μνημών (Μ.Μ.) συνδέονται απευθείας και διαδραστικά με τον επεξεργαστή κειμένου του συστήματος, με συνέπεια όλοι οι όροι που εμφανίζονται στην κειμενική μονάδα που επεξεργάζεται ο μεταφραστής, να αναζητούνται αυτόματα στη βάση ορολογίας. Αυτή η λειτουργία ονομάζεται αναγνώριση ορολογίας ή αυτόματη αναζήτηση στη βάση ορολογίας. Όλοι οι όροι που βρίσκονται στη βάση ορολογίας παρατίθενται σ' ένα ξεχωριστό παράθυρο μαζί με τους ισοδύναμους όρους στη γλώσσα-στόχο, απ' τους οποίους ο μεταφραστής μπορεί να επιλέξει τον κατάλληλο και να τον προσθέσει στη μετάφραση.

Συλλογή των όρων

Κατά την προετοιμασία του έργου:
Μερικά συστήματα διαχείρισης Μ.Μ. προσφέρουν, συχνά, τη δυνατότητα αντιπαραβολής των προς μετάφραση εγγράφων με μια βάση ορολογίας και με βάση τ' αποτελέσματα που προκύπτουν, δημιουργούν λίστες με τους όρους που περιέχονται ή δεν περιέχονται στη βάση. Με τον τρόπο αυτόν υποστηρίζεται η δημιουργία ειδικών βάσεων ορολογίας, κατά το στάδιο της προετοιμασίας του έργου. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται, μερικές φορές, προετοιμασία της ορολογίας (terminology setup).

Ένα ακόμη μέσο για την επιτάχυνση της προετοιμασίας τής ορολογίας είναι το εργαλείο εξαγωγής όρων, το οποίο εξάγει μια λίστα υποψήφιων όρων από ηλεκτρονικά κείμενα της επιλογής μας. Όμως, υπάρχουν λίγα συστήματα διαχείρισης μεταφραστικών μνημών, τα οποία περιέχουν ενσωματωμένη δυνατότητα εξαγωγής όρων.

Κατά τη διάρκεια της μετάφρασης:
Ακόμη κι αν γίνεται χρήση ενός εργαλείου διαχείρισης της ορολογίας, η συλλογή των όρων αποτελεί κοπιαστική εργασία. Η δημιουργία νέων λημμάτων απαιτεί μεγάλη προσπάθεια. Γι' αυτό, πολλοί μεταφραστές θεωρούν εξαιρετικά λειτουργική τη δυνατότητα απευθείας δημιουργίας απλών λημμάτων, κατά τη διάρκεια της μετάφρασης, μια δυνατότητα που προσφέρουν σχεδόν όλα τα εμπορικά συστήματα διαχείρισης μεταφραστικών μνημών. Πάντως, για την εξασφάλιση της συνέπειας της βάσης ορολογίας και της μακροχρόνιας χρηστικότητας των όρων, οι «γρήγορες καταχωρίσεις» θα πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά κι όπου είναι απαραίτητο, να εμπλουτίζονται με επιπρόσθετες πληροφορίες, όπως π.χ. συγκείμενο, ορισμός κ.λπ., ώστε η βάση δεδομένων να μην περιορίζεται σε «ισοδυναμίες» του τύπου «α σε μια γλώσσαχ σημαίνει β σε μια γλώσσα ψ».

Συνέπεια στην ορολογία

Κάποια συστήματα διαχείρισης Μ.Μ. προσφέρουν τη δυνατότητα ελέγχου της ορολογίας, ο οποίος πραγματοποιείται στο στάδιο της αναθεώρησης, προσφέροντας τη δυνατότητα αντιπαραβολής των κειμένων με τη βάση ορολογίας κι ελέγχοντας εάν οι όροι του πρωτοτύπου έχουν μεταφραστεί με τους όρους της γλώσσας-στόχου που έχουν καταχωριστεί στη βάση.

ΠΗΓΗ;